آيه 88 سوره نمل، يكی دیگر از مصادیق اعجاز علمي قرآن است که بیان میدارد، حرکات تکتونیکی ورقه های سنگ کره، کوه زایی و… برای کوهها حرکتی مانند حرکت ابرها را رقم میزنند!
وَ تَرَى الْجِبَالَ تَحْسَبُهَا جَامِدَةً وَ هِيَ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ صُنْعَ اللَّهِ الَّذِي أَتْقَنَ کُلَّ شَيْءٍ إِنَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَفْعَلُونَ؛
و كوهها را مىبينى (و) مىپندارى كه آنها بىحركتند و حال آنكه آنها بمانند ابرها درحرکتند . (اين) صنعت خدايى است كه هر چيزى را در كمال استوارى پديد آورده است . بدرستیکه، او به آنچه انجام مىدهيد آگاه است .
عبارت “مرَّ السَّحاب”، در ادبیات عربی، مفعول مطلق نوعی شمرده میشود، یعنی حرکت کوه ها همانند (از نوع) حرکت ابرهاست.
اگر به حركت ابرها در آسمان دقت كنيم، دو نوع حرکت را در آنها مشاهده میکنیم؛ 1.حركت افقی به موازات سطح زمین، 2. حرکاتی که بواسطۀ آنها ابرها تغيير شكل میدهند (درهم میپیچند).
پس کوهها از نظر قرآن دو نوع حرکت دارند: 1- حركت افقي بموازات سطح زمین. 2- در هم پیچیدن.
آنچه در اینجا میآوریم از واضحات علم زمین شناسی است که میتوان حتی در کتابهای علوم آموزش و پرورش نیز یافت!
به طور کلی زمین از سه لایۀ پوسته، گوشته و هسته تشکیل شده است. پوسته و قسمت جامد بالایی گوشته را “سنگ کره” می‌گوییم. ، لایۀ زیرین پوستۀ زمين، یعنی قسمت بالای گوشته، حالت خمیری و نیمه مذاب دارد که به آن “خمیر کره” یا “سست کره” میگوئیم.
اما:
- حرکت نوع اول:
گفتیم زمين از لایه‌هایی تشکیل شده است. اول لایۀ سطحی یعنی پوستۀ زمین كه روي آن راه میرویم و کوهها در آن قرارگرفته اند. در زیر پوستۀ زمين، لایه‌ای به نام “خمیر کره” هست كه اين لايه، حالت خمیری و نیمه مذاب دارد و پوستۀ زمین بنوعی روی آن شناور است و حرکت بسیار کندی بنام “حرکت قاره ای” دارد. (در ادامه این حرکت را بیشتر معرفی میکنیم).
تکتونیک صفحه ای، ص29
- اما حرکت دوم: (در هم پیچیدن کوهها)
این نوع از حرکت را میتوانیم با دقت در لایه های رسوبی بفهمیم. لایه های رسوبی در ابتدا، بصورت لایه هایی موازی با سطح افقی زمین در ته آبها شکل گرفته است.
لایه رسوبی چیست؟
آنچنانکه از اسم آن پیداست، این لایه ها، حاصل ته نشین شدن غبارها، سنگهای متلاشی و بقایای جسد حیوانات و … در آب دریاها هستند که در ته دریا به صورت لایه لایه رسوب میکنند و بصورت موازی با سطح افقی زمین، و در گذر زمان تحت شرایطی مثل فشار، تبدیل به سنگ میشوند.
زمین شناسی پایه 11،ص82
توقع ابتدایی ما از لایه های رسوبی، موازی بودن آنها با سطح افقی زمین است. اما در مناطق زیادی مانند قسمتهای برش خوردۀ کوه (که مثلا برای جاده سازی برش میدهند) لایه‌های رسوبي را با نظمِ مورد توقع نمی‌بینیم بلكه آنها را گاهی مورب يا هلالی میابیم. این حالت از لایه های رسوبی، محصول چین خوردن پوستۀ زمين (و کوهها) هستند که همان حرکت نوع دوم محسوب میشود.
فصل ششم علوم تجربی نهم
آری؛ سطح کرۀ زمين در ابتدای شکلگیری آن، دارای این‌همه كوه نبوده بلكه مسطح و هموار بوده و تمام زمين پوشیده از آب بوده است.
سپس عوامل کوه زایی باعث بوجود آمدن پستیها و بلندیها و بُروز خشکیها، کوهها و دره ها شده است.
تکتونیک صفحه ای، ص38
یعنی کوه ها بهمراه پوستۀ زمین در هم میپیچند!
دفع یک توهم:
اگر کسی بگوید که حرکت کوه زمانی مطرح است که به تنهایی و مستقل از زمین مجاور حرکت کند، پاسخ میدهم که حرکت کوهها مانند حرکت ابرها معرفی شده است و میدانیم که ابرها نیز بهمراه بخاراتِ غیر متراکم و هوای اطراف خود حرکت میکنند.
جالب اینجاست که حتی ویژگیهای دیگر حرکت ابرها را میتوان در کوه ها رصد کرد، بدین صورت که با دقت در حرکت ابرها میبینیم بخشهایی از ابر بویژه در بالا و پایین تودۀ ابری محو میشوند و در جاهایی تودۀ ابری تشکیل میشود.
در مورد تشکیل توده های ابر نیازی به توضیح نیست که این بخش نیز بمانند همان عوامل کوه زایی رقم میخورد ولی در مورد محو شدن قسمتهایی از آن جالب است بدانیم که ورقۀ اقیانوسی چگالی بیشتری نسبت به ورقۀ قاره ای دارد. به همین دلیل در هنگام برخورد آنها با یکدیگر، ورقۀ اقیانوسی به زیر ورقۀ قاره ای فرو رانده میشود.
فصل ششم علوم تجربی نهم
در زمین شناسی به این پدیده فرورانش (به انگلیسی: Subduction) میگویند. در طی این رخداد، پوستۀ پایین‌رونده در گوشتۀ زمین فرومی‌رود و بخاطر دمای بالای مواد مذاب آن لایه، بتدریج ذوب و محو میشود.(سایت مهندسی معدن، بخش کانسارهای مرتبط با مناطق فرورانش) همچنانکه تحت تاثیر عوامل فرسایشی، شاهد محو شدن نوک کوه ها و مناطق مرتفع هستیم.
توضیح بیشتر اینکه:
علت حرکت ورقه های سنگ کره جریانهای همرفتی “خمیرکره” است. خمیرکره به دلیل شرایط دما و فشار معین، حالت خمیری دارد. در قسمت پایین آن، دما زیادتر است؛ بنابراین چگالی مواد نسبت به قسمتهای بالایی کمتر است. به دلیل اختلاف دما و چگالی بین قسمتهای بالا و پایین خمیرکره، پدیده همرفت ایجاد میشود. در اثر این پدیده، مواد خمیری به سمت بالا حرکت میکنند و از محل شکاف بین ورقه ها به سطح زمین میرسند و سبب جابه جایی و حرکت ورقه ها میشوند.
اگر ورقه سنگ کره در زیر اقیانوس قرار گرفته باشد، آن را “ورقه اقیانوسی” و اگر در محل قاره ها باشد آن را “ورقه قاره ای” می نامند.
ورقه اقیانوسی چگالی بیشتری نسبت به ورقه قاره ای دارد. به همین دلیل در هنگام برخورد آنها با یکدیگر، ورقه اقیانوسی به زیر ورقه قاره ای فرو رانده میشود. که گفتیم بتدریج در لایۀ خمیر کره ذوب و محو میشود.
با توجه به این مطلب حرکت نوع دوم (درهم پیچیدن) نیز بهتر تبیین میشود: گفتیم بعد از این كه كره زمين به وجود آمد و مقداری سرد شد، پوسته ايجاد شد و سپس چین و چروکهای سطح زمین، منجر به ایجاد کوه ها و سلسله جبال شد.
حرکت کوه ها بهمراه ورقه های سنگ کره و کوه زایی زمین، بخشی از همان حرکت در هم پیچیدن کوه هاست که بعلاوه تحولات دیگر آنها، حرکتی از سنخ حرکت نوع دوم ابرها را رقم میزنند.
و قرآن،۱۴۰۰ سال پیش به این واقعیت نامحسوس اشاره کرده است: و كوهها را مىبينى، مىپندارى كه آنها بىحركتند، درحالیکه آنها بمانند ابرها درحرکتند.
نظرات کاربران