“سوختن تر و خشک” هرگز با قوانین الهی و تجربه سازگار نیست و اگر بنظر میرسد خوبان هم در بلاها گرفتار میشوند، باید بدانیم که بلا برای آدم خوب و آدم بد دو حکم کاملا متفاوت دارد. مصیبت‌ها برای مؤمنان و اولیای خدا، موجب ارتقای مقام و منزلت آن‌ها در دنیا و آخرت می‌شود بخلاف کافر و ظالم که با بلا مجازات میشوند.
پس عبارت رایج “تر و خشک با هم می‌سوزند” که در میان ما ایرانیان، به این معناست که هنگام وقوع مصیبت، خوب و بد یکسان آسیب می‌بینند، کاملا غلط است و هرگز با قوانین الهی سازگار نیست. خداوند در قرآن میفرماید:
* أَفَنَجْعَلُ الْمُسْلِمِينَ كَالْمُجْرِمِينَ *مَا لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ* (قلم، 35-36)
آیا تسلیم‌شدگان [به فرمان‌های الهی] را چون مجرمان قرار می‌دهیم؟ شما را چه شده؟ چگونه داوری می‌کنید؟
* وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَىٰ …. (فاطر، 18)
هیچ‌کس بار گناه دیگری را بر دوش نمی‌کشد…
این آیات نشان می‌دهند که در دادگاه عدل الهی، هیچ‌گاه “تر و خشک” با هم مجازات نمی‌شوند.
ممکن است این سوال پیش آید که چطور این مطلب با آیاتی که درباره فراگیر بودن فتنه و عذاب الهی سخن می‌گویند، قابل جمع است؟ به عنوان مثال، در آیه 25 سوره انفال می‌خوانیم:
* وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصیبَنَّ الَّذینَ ظَلَمُوا مِنْكُمْ خَاصَّةً وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدیدُ الْعِقابِ (انفال، 25)
و از فتنه‌ای بپرهیزید که تنها به ستمکاران شما نمی‌رسد [بلکه همه را فرا می‌گیرد]. و بدانید که خدا سخت‌کیفر است.
برای پاسخ به این سوال، به روایاتی از پیامبر اکرم (ص) و امام علی (ع) اشاره می‌کنیم:
پیامبر اکرم (ص) فرمودند: خداوند هرگز تمام مردم را به خاطر گناه بعضی مجازات نمی‌کند، مگر آنگاه که منکرات در میان آنان آشکار گردد و دیگران، در حالی که توان انکار و برخورد با آن را دارند، سکوت کنند. در این صورت، خداوند همه آنان (خاص و عام) را عذاب میکند. (تفسیر المنار، ج 9، ص 638)
امام علی (ع) فرمودند: اگر گناهی پنهانی انجام گیرد، خداوند عموم مردم را عذاب نمی‌کند. اما اگر گروهی منکراتی را آشکار انجام دهند و مردم آنان را سرزنش نکنند، هر دو گروه مستوجب عقوبت میشوند. (تفسیر اثنی عشری)
بنابراین، عذاب فراگیر زمانی نازل می‌شود که گناه آشکار شود و جامعه در برابر آن بی‌تفاوت بماند.
حال، دو پرسش مهم مطرح می‌شود:
سئوال اول: سرنوشت اقوامی که در طول تاریخ عذاب شده‌اند چه بوده است؟
سئوال دوم: بوضوح میبینیم در بلایایی مانند سیل و زلزله، همه اقشار جامعه آسیب می‌بینند!
- سرنوشت اقوام عذاب‌شده:
در آیات قرآن، نمونه‌های متعددی وجود دارد که نشان می‌دهد خداوند در عذاب اقوام گذشته، نیکوکاران را نجات داده است و ما فقط به چند نمونه اکتفاء کرده ایم:
– ماجرای بنی‌اسرائیل و ماهیگیری در روز شنبه: پس از آنکه خداوند ماهیگیری در روز شنبه را ممنوع کرد، بنی‌اسرائیل سه گروه شدند: متخلفان، بی‌تفاوت‌ها و نهی‌کنندگان از منکر. هنگام عذاب، تنها متخلفان و بی‌تفاوت‌ها مجازات شدند، و بوضوح میفرماید نهی‌کنندگان نجات یافتند:
فَلَمَّا نَسُوا ما ذُكِّرُوا بِهِ أَنْجَیْنَا الَّذینَ یَنْهَوْنَ عَنِ السُّوءِ وَ أَخَذْنَا الَّذینَ ظَلَمُوا بِعَذابٍ بَئیسٍ بِما كانُوا یَفْسُقُونَ (اعراف، 165)
پس هنگامی که آنچه را بدان تذکر داده شده بودند، فراموش کردند، کسانی را که از [کار] بد بازمی‌داشتند نجات دادیم؛ و کسانی را که ستم کردند، به سزای آنکه نافرمانی می‌کردند، به عذابی شدید گرفتار کردیم.»
– ماجرای حضرت صالح و قوم ثمود: قوم ثمود پیامبر خود را نافرمانی کردند و گمراهی را بر هدایت ترجیح دادند. در نتیجه، صاعقه‌ای وحشتناک آنان را فراگرفت. اما مؤمنان به حضرت صالح نجات یافتند. خداوند میفرماید:
فَلَمَّا جاءَ أَمْرُنا نَجَّیْنا صالِحاً وَ الَّذینَ آمَنُوا مَعَهُ بِرَحْمَةٍ مِنَّا وَ مِنْ خِزْیِ یَوْمِئِذٍ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ الْقَوِیُّ الْعَزیزُ (هود، 66)
پس چون فرمان ما در رسید، صالح و کسانی را که با او ایمان آورده بودند، به رحمت خود رهانیدیم و از رسوایی آن روز [نجات دادیم]. به یقین، پروردگار تو همان نیرومند شکستناپذیر است.
– ماجرای حضرت شعیب و قوم مدین: حضرت شعیب قوم خود را از عواقب اقتصاد ناسالم برحذر داشت. اما آنان به هشدارهای او توجه نکردند. در نهایت، مؤمنان به حضرت شعیب نجات یافتند و ستمکاران هلاک شدند. خداوند میفرماید:
وَ لَمَّا جاءَ أَمْرُنا نَجَّیْنا شُعَیْباً وَ الَّذینَ آمَنُوا مَعَهُ بِرَحْمَةٍ مِنَّا وَ أَخَذَتِ الَّذینَ ظَلَمُوا الصَّیْحَةُ فَأَصْبَحُوا فی دِیارِهِمْ جاثِمینَ (هود، 94)
و چون فرمان ما آمد، شعیب و کسانی را که با او ایمان آورده بودند، به رحمتی از جانب خویش نجات دادیم، و کسانی را که ستم کرده بودند، فریاد [مرگبار] فرو گرفت، و در خانه‌هایشان از پا درآمدند.
- بلایای فراگیر:
اگرچه در ظاهر به نظر میرسد که در بلایایی مانند زلزله و سیل، “تر و خشک” با هم می‌سوزند، اما آیات بیان شده و روایات این تردید را برطرف می‌کنند. مانند آنچه پیامبر اکرم (ص) فرمودند:
إِنَّ الْبَلاءَ لِلظَّالِمِ أَدَبٌ وَ لِلْمُؤْمِنِ اِمْتِحَانٌ وَ لِلْأَنْبِيَاءِ دَرَجَةٌ وَ لِلْأَوْلِيَاءِ كَرَامَةٌ (جامع الأخبار، ص 310، ح 852)
بلا برای ظالم مایه ادب، برای مؤمن آزمایش، برای پیامبران مایه ترفیع درجه و برای اولیا بزرگ‌واری است.
بنابراین، حتی اگر در بلایایی فراگیر، افراد نیکوکار نیز آسیب ببینند، این آسیب برای آنان حکم آزمایش و ترفیع درجه دارد، نه عذاب. مصیبت‌ها برای مؤمنان و اولیای خدا، موجب ارتقای مقام و منزلت آن‌ها در دنیا و آخرت می‌شود. همچون امام حسین (ع) و یارانشان که در اثر تحمل بالاترین مصائب، به بهترین نتایج در دنیا و آخرت دست یافتند. (نجات و هدایت مردم در دنیا و شفاعت بینظیر در آخرت)
نظرات کاربران