مرد دو برابر زن ارث میبرد

با اینکه ارث مرد دو برابر زن است، اما بهره نهایی زن بیشتر است. چون خرج همسر، فرزندان و زندگی، مطابق نیازمندی خانواده با مرد است.

چرا سهم‌الارث مرد در اسلام دو برابر زن است؟

يُوصِيكُمُ اللّهُ فِي أَوْلاَدِكُمْ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الأُنثَيَيْنِ (نساء، آیه 11)
خداوند در باره فرزندانتان به شما سفارش مى‏ كند كه سهم (ميراث) پسر، به اندازه سهم دو دختر باشد

 ریشه تفاوت در چیست؟

این سؤال از دیرباز مطرح بوده که آیا این تفاوت، تبعیض به نفع مردان نیست؟

در روایتی از امام صادق (ع) پرسیده می‌شود که چرا زن که ضعیف‌تر است و نیاز به حمایت بیشتری دارد، باید یک سهم از ارث داشته باشد، در حالی که مرد قوی‌تر، دو سهم می‌برد؟

امام (ع) پاسخ می‌دهند: “به دلیل این که مرد تکالیف بیشتری داشته و مسئولیت‌های سنگین‌تری بر دوش دارد. مرد باید به جهاد برود و مخارجی را در این زمینه متحمل شود، مرد باید علاوه بر مخارج خود، مخارج زندگی همسر خود را نیز تأمین نماید. مرد در ردیف عاقله است و باید در جنایت خطایی بستگان خود، با پرداخت مال، معاونت نماید در حالی که زن چنین وظایفی را ندارد.” [1]

در دوران جاهلیت، زنان و دختران از ارث محروم بودند و تمام میراث به پسران می‌رسید، اما اسلام این قوانین را باطل کرد.

در روایت دیگری از امام صادق (ع) آمده است که پرداخت مهریه از سوی مرد به زن، جبران نقصان ارث زن است. [2]

نگاهی دقیق‌تر به مسئله ارث:

با اینکه در ظاهر ارث مرد دو برابر زن است، اما با دقت بیشتر متوجه می‌شویم که از منظری دیگر، بهره نهایی زنان بیشتر از مردان است و این به خاطر حمایتی است که اسلام از حقوق زن کرده است.

وظایفی که بر عهده مردان گذاشته شده، باعث می‌شود در عمل، بخشی از درآمد آنان صرف زنان شود. مرد باید هزینه زندگی همسر خود را طبق نیازمندی او از مسکن، پوشاک، خوراک و سایر لوازم بپردازد و هزینه زندگی خود و فرزندان نیز بر عهده اوست. حتی اگر شأن زن و موقعیت او اقتضا کند که خدمتکاری استخدام نماید و خودش هم توان مالی پرداخت مزد او را داشته باشد، باز هم پرداخت حقوق و مزد خدمتکار برعهده مرد است. [3]

چرا زن نیاز به ثروت دارد؟

اگر مخارج زن بر عهده مرد است، پس زن را چه نیازی به ثروت و اندوخته است؟

مهریه و ارث زن به عنوان پس‌اندازی برای آینده اوست. اگر احیاناً از همسر خود جدا شد یا همسرش فوت کرد، برای اداره زندگی خود پس‌اندازی داشته باشد و با عزت نفس به زندگی ادامه دهد. نفقه زن بر عهده مرد است تا زن بدون دغدغه، به پرورش فرزندانی شایسته و کارآمد برای جامعه بپردازد و گرمای کانون خانواده را که اصلی‌ترین هسته اجتماع است، تأمین کند. در مورد دیه نیز مشابه این حکمت جاریست.

منابع:
[1] حر عاملى، وسائل الشیعة، ج 26، ص 93، آل البیت؛ شیخ طوسى، تهذیب الاحکام، ج 9، ص174 و 275، دارالکتب الاسلامیة؛ الکافى، ج 7، ص 85.
[2] شیخ صدوق، علل الشرایع، ج 2، ص 57. دار الکتب الاسلامیة، 1365.
[3] مریم ساوجى، حقوق زن در اسلام و خانواده، ص 113، چاپ دوم، مجرد، 1371.

برای مطالعه بیشتر:
سخنرانی استاد ازغدی در این رابطه: [https://www.aparat.com/v/e5215s6tvlhdahj]